Müsahibimiz Türkdilli Dövlətlərin İqtisadçıları İctimai Birliyinin sədri Rəsmiyyə Abdullayevadır

– Rəsmiyyə xanım, rəhbərlik etdiyiniz Türkdilli Dövlətlərin İqtisadçıları İctimai Birliyi “Müharibə iştirakçılarının məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması istiqamətində təklif və tövsiyələrin hazırlanması” adlı layihə icra edir. Bu layihə ilə bağlı oxucularımıza ətraflı məlumat verməyinizi istərdik.
– Türkdilli Dövlətlərin İqtisadçıları İctimai Birliyi “Müharibə iştirakçılarının məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması istiqamətində təklif və tövsiyələrin hazırlanması” layihəsini Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin “Müharibə iştirakçılarının sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına dair təşəbbüslər” layihələrinin maliyyələşdirilməsi üzrə qrant müsabiqəsi çərçivəsində icra edir. Bu, tədqiqat layihəsidir. Layihə çərçivəsində tədqiqat qrupumuz “Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğu” adlı kitab araya-ərsəyə gətirib.
– Bu mövzuda kitab yazmaq ideyası necə yarandı?
– Biz, şanlı Zəfərimizi Vətən müharibəsi iştirakçılarına borcluyuq! Onlar bizim üçün vuruşublar. İşğal altında olan torpaqlarımızın hər qarışını canları, qanları bahasına azad ediblər. Onların hər biri qəhrəmandır. Bizim də vəzifəmiz onların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi olmalıdır. Sosial müdafiənin gücləndirilməsinin əsas üsullarından biri də məşğulluq imkanlarının genişləndirilməsidir. Biz tədqiqatçıyıq. Odur ki, Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı verə biləcəyimiz töhfə tədqiqatdır. Bu səbəbdən də, belə bir mövzuda kitab yazmaq qərarına gəldik. Bir tədqiqat qrupu formalaşdırdıq.
– Tədqiqat qrupuna kimlər daxil idi?
– Tədqiqat qrupumuza tanınmış iqtisadçı alimlər – iqtisad elmləri doktoru, professor Nazim İmanov və iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Allahyar Muradov daxil idilər. Düşünürəm ki, çox gözəl bir tədqiqat aparmışıq. Ölkəmizdə Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunun mövcud vəziyyəti təhlil edilib, bu sahədə müvafiq qanunvericilik bazası qiymətləndirilib. Bunlarla yanaşı, bir sıra ölkələrin (ABŞ, Koreya, Böyük Britaniya və s.) bu sahə üzrə təcrübəsi öyrənilib və Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunun yaxşılaşdırılması istiqamətində müvafiq təkliflər verilib.
– Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunun mövcud vəziyyəti necədir?
– Ölkəmizdə son illərdə Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, habelə məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə bağlı hökumət tərəfindən bir sıra islahatlar aparılıb və bu sahədəki vəziyyət əvvəlki illərlə müqayisədə yaxşılaşdırılıb. Bunu tədqiqat çərçivəsində apardığımız sorğunun nəticələri də isbatlayır. Hazırda Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi dövlətin sosial siyasətinin prioritetlərindəndir. Lakin Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, onların məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması üçün bir sıra islahatların aparılmasına, görülən tədbirlərin genişləndirilməsinə ehtiyac vardır.
– Siz Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunun mövcud vəziyyətinin öyrənilməsi ilə bağlı sorğu keçirdiyinizi qeyd etdiniz. Sorğunun nəticələri nəyi göstərir?
– Qeyd edim ki, Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğu ilə bağlı statistik məlumatların əksəriyyəti əlçatan deyil. Odur ki, Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunun mövcud vəziyyətini qiymətləndirməkdən ötrü sorğu keçirməli olduq. Nəticələrə görə, sorğuda iştirak edən müharibə iştirakçılarının 53,7%-i işlədiyini, 46,3%-i isə işləmədiyini bildirib. Sorğuda iştirak edən və işləyən Vətən müharibəsi iştirakçılarının çoxu (50,9%-i) dövlət sektorunda, 39,6%-i isə özəl sektorda çalışır. İşləyən respondentlərin 9,5%-i özünüməşğul olduğunu qeyd edib. Sorğuda iştirak edən və işləyən Vətən müharibəsi iştirakçılarının işlərindən məmnuniyyət səviyyəsi ilə bağlı suala respondentlərin 50%-i “razı olduğunu”, 31%-i “qismən razı olduğunu”, 19%-i isə “hazırkı işindən razı olmadığını” bildirib. Göründüyü kimi, sorğuda iştirak edən və işləyən Vətən müharibəsi iştirakçılarının böyük əksəriyyəti işindən razıdır. Bu da, son illərdə dövlətin Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsi, onların məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması ilə bağlı apardığı siyasətin nəticəsidir. İşindən razı olmayan respondentlərə “Necə iş istərdiniz?” sualı verilib. Bu sualı cavablandıranların 41,8%-i “daha yüksək gəliri olan”, 40,3%-i “daha yaxşı iş mühiti olan”, 17,9%-i isə “digər” variantını seçib. Respondentlərin işləməməsinin səbəblərini araşdırmaq üçün onlara “Niyə işləmirsiniz?” sualı ünvanlanıb. Bu sualı cavablandıran respondentlərin ən çoxu (30%-i) “səhhətinin imkan vermədiyini” bildirib. Bu da təbiidir, çünki müharibə iştirakçılarının çoxu döyüşlər vaxtı sağlamlıqlarını bu və ya digər dərəcədə itiriblər. 28% “uyğun iş tapa bilmədiyini” qeyd etmişdir. Uyğun iş tapa bilməməyin səbəbləri arasında “sağlamlıq imkanlarının məhdud olması” əsas amildir. Respondentlərin 16%-i “əlilliyi olan şəxslərin işləməsi üçün müvafiq infrastrukturun olmadığını” qeyd edib. “Hansı sektorda işləmək istərdiniz?” sualına respondentlərin 48,5%-i “dövlət sektorunda”, 42,4%-i “şəxsi biznesini qurmaq istədiyini”, 9,1%-i isə “özəl sektorda” çalışmaq istədiyini bildirib.
– Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunun tənzimlənməsi ilə bağlı mövcud qanunvericilik bazasını necə qiymətləndirirsiniz?
– Qeyd edim ki, Azərbaycanda Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial və hüquqi müdafiəsinin təmin edilməsi ilə bağlı (birinci Qarabağ savaşından dərhal sonra) “Veteranlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilib. Bu Qanun, BMT Baş Məclisinin 1992-ci il dekabrın 3-ündə keçirilən 46-cı sessiyasının qəbul etdiyi prinsiplərə əsaslanaraq hazırlanıb. Qanunda müharibə (Böyük Vətən müharibəsi (1941-1945-ci illər), Əfqanıstan müharibəsi, Vətən müharibəsi və s.), silahlı qüvvələr, daxili işlər, sərhəd xidməti və milli təhlükəsizlik orqanları veteranlarının statusu məsələsi öz əksini tapıb. Bu qanun ümumilikdə veteranlar barəsində Azərbaycanda dövlət siyasətinin əsaslarını təşkil edir və baza qanun hesab olunur. “Veteranlar haqqında” qanun, veteranların statusunu, onlara verilən güzəştlərin əsas prinsiplərini, veteranların öz fiziki imkanlarından asılı olaraq cəmiyyət həyatının bütün sahələrində fəal iştirak etməsi üçün təminatları müəyyənləşdirir, habelə veteran təşkilatlarının fəaliyyət sahəsini tənzimləyir. Adı çəkilən qanunda veteranların məşğulluğunun təmin olunması ilə bağlı müddəalar da yer almışdır. Əmək Məcəlləsində də işləyən müharibə iştirakçıları üçün müəyyən güzəştlər nəzərdə tutulub. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, müharibə iştirakçılarının sosial müdafiəsi ilə bağlı qəbul edilən qanunların, normativ-hüquqi sənədlərin sosial ədalət prinsipinə uyğun olması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Sosial ədalət prinsipləri pozulduqda qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsinə ehtiyac yaranır.
– Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğunu necə yaxşılaşdırmaq olar?
– Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, onların məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması üçün bir sıra islahatların aparılmasına, görülən tədbirlərin genişləndirilməsinə zərurət vardır. Fikrimizcə, müharibə iştirakçılarının məşğulluğu ilə bağlı beynəlxalq təcrübənin dərindən araşdırılması və ölkəmizdə tətbiq edilməsi ilə mümkün olan optimal model işlənilib hazırlanmalıdır. Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluğu ilə bağlı qanunvericilik bazasında müvafiq dəyişikliklər edilməlidir. “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa Vətən müharibəsi iştirakçılarının (şəhid ailələri və müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olanlar da daxil olmaqla) məşğulluğunun təmin olunması ilə bağlı ayrıca maddə daxil edilməlidir. “Sosial iş yerlərində işçilərin əməkhaqqının bir hissəsinin Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən maliyyələşdirilməsi Qaydası”nda Vətən müharibəsi iştirakçıları, habelə müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olanlarla bağlı müddəalar təsbit olunmalıdır. Bunlardan başqa, Vətən müharibəsi iştirakçılarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, habelə məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması üçün xüsusi Dövlət Proqramının hazırlanmasını məqəsədə uyğun hesab edirik. Vətən müharibəsi iştirakçılarının məşğulluq imkanlarının genişləndirilməsi ilə bağlı maarifləndirmə işi aparılmalı, onların əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq yenidən hazırlanması imkanları və istiqamətləri müəyyənləşdirilməli, habelə müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olanların bilik və bacarıqlarının üzə çıxarılması tədbirləri görülməli, onların məşğulluq imkanlarının yaxşılaşdırılması üçün dövlət-özəl əməkdaşlığı gücləndirilməlidir. Özəl sektorda Vətən müharibəsi iştirakçılarını işə götürən sahibkarlar üçün təşviq mexanizmi hazırlanmalı (vergi güzəştləri, subsidiyalar və dövlət satınalmalarında müəyyən üstünlüklərin verilməsi), Vətən müharibəsi iştirakçılarının şəxsi biznesini qurmaları üçün stimullaşdırıcı mexanizm hazırlanmalı, maliyyə yardımı göstərilməli, onlar arasında sosial sahibkarlıq inkişaf etdirilməlidir.
– Maraqlı müsahibəyə görə təşəkkür edirik.

Mahir Zeynalov

 

 AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun bir qrup elmi əməkdaşın həmmüəllifliyi ilə (professor Müşfiq Atakişiyev, i.f.d., dos. Rəsmiyyə Abdullayeva, i.f.d., dos. Pərviz Həsənov, i.f.d. Sevda Seyidova,  Jalə Əliyeva, Amalya Allahverdiyeva, Günəş Nəbiyeva, Mələk Əliyeva) “Sosial Tərəqqi İndeksi - 2020: Azərbaycanın mövqeyinin yaxşılaşdırılması” kitabı çap olunub.  

 

 

Dekabrın 14-də İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi (Agentlik) və Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin birgə təşkilatçılığı ilə kütləvi informasiya vasitələri və qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri üçün “Əhalinin icbari tibbi sığorta haqqında maarifləndirilməsində medianın və vətəndaş cəmiyyətinin rolu” adlı təlim keçirilib.

Təlimin keçirilməsində əsas məqsəd Agentliyin fəaliyyətini və ümumilikdə icbari tibbi sığorta mövzusunu işıqlandıran media mənsublarına bu sahəni daha dolğun əks etdirmələri üçün ətraflı məlumat vermək, onlarla əməkdaşlıq imkanlarını genişləndirmək, habelə qeyri-hökumət təşkilatları ilə tərəfdaşlığı gücləndirməkdir.

Tədbirin açılışında çıxış edən Agentliyin Marketinq və ictimaiyyətlə əlaqələr departamentinin rəhbəri Aynurə Əhmədova bildirib ki, əhalinin icbari tibbi sığorta haqqında maarifləndirilməsi Agentliyin fəaliyyətində prioritet istiqamətlərdən biridir və bu işdə media ilə qeyri-hökumət təşkilatlarının rolu böyük əhəmiyyət daşıyır. A.Əhmədova həmçinin təlimin proqramı barəsində məlumat verərək Agentliyin cari ildə həyata keçirdiyi islahatları da diqqətə çatdırıb: “Tibb müəssisələrində aparılan struktur dəyişiklikləri ilə bağlı islahatların məqsədi dövlət tibb müəssisələrinin fəaliyyətinin effektiv təşkili və idarəolunmasını təmin etməkdir. Eyni zamanda islahat çərçivəsində xəstəxanalarda ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssislərin fəaliyyətə başlaması tibb müəssisələri ilə media arasında kommunikasiyanın gücləndirilməsinə xidmət edəcək”.

Medianın İnkişafı Agentliyinin Media subyektləri və jurnalistlərlə iş şöbəsinin müdiri Natiq Məmmədli isə media nümayəndələrinin peşəkarlığının artırılması və müvafiq sahədə mütəxəssislərin hazırlanması ilə bağlı təlimlərin əhəmiyyətindən bəhs edib: “Müxtəlif sahələr üzrə media nümayəndələrinin bilik və bacarıqlarının artırılması həmin sahələrlə bağlı məlumatların cəmiyyətə doğru və dəqiq çatdırılmasında mühüm rol oynayır. Buna nail olmaq üçün Agentlik təsis edildiyi gündən müxtəlif qurumlarla birgə çoxlu sayda inkişaf proqramları və kompleks tədbirlər həyata keçirib. Bu günə qədər təşkil etdiyimiz 70-dən çox yerli və beynəlxalq təlimçilərin iştirak etdiyi müxtəlif təlimlər və ixtisasartırma proqramlarına 450-dən çox media nümayəndəsi cəlb olunub”.

Təlimin birinci hissəsində Agentliyin Tibbi ekspertizanın texniki qaydaları şöbəsinin müdiri Səbinə Quliyeva “Xidmətlər Zərfinə daxil olan tibbi xidmətlər”, Agentliyin Göndərişlər şöbəsinin müdiri Arif Əkbərov isə “Göndərişlərin verilmə qaydası” mövzusunda təqdimatlarla çıxış ediblər. Təlim iştirakçılarına həmçinin icbari tibbi sığorta çərçivəsində xidmət almış vətəndaşın hekayəsini əks etdirən videoçarx təqdim olunub.

Təlimin ikinci hissəsində Agentliyin İşçi Qrupunun rəhbəri, Kliniki Tibbi Mərkəzin direktoru Könül Ələkbərov “İcbari tibbi sığorta sistemindən yararlanmaq üçün tibb müəssisələrinə müraciət qaydası. TƏBİB-in icbari tibbi sığorta sisteminin tətbiqində rolu”, Agentliyin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri İlhamə Musayeva isə “Agentlik ilə KİV və vətəndaş cəmiyyəti arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin genişləndirilməsi” mövzusu ilə bağlı təqdimatlarını diqqətə çatdırıblar.

Təlimdə həmçinin praktik sessiya keçirilib. Belə ki, əvvəlcə iştirakçılara icbari tibbi sığorta ilə bağlı suallar verilib, daha sonra isə düzgün cavablar təqdim olunub.

Sonda təlim iştirakçılarının sualları cavablandırılıb və iştirakçılara sertifikatlar təqdim olunub.

 (c) its.gov.az 

Təlimdə Türkdilli Dövlətlərin İqtisadçıları ictimai birliyindən idarə heyətinin üzvü Mələk Əliyeva aktiv şəkildə iştirak etmişdir və sonda da müvafiq sertifikatla təltif olunmuşdur.

 

 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi ilə birgə elan etdiyi qrant müsabiqəsində təşkilatın qalib olduğu “İcbari tibbi sığorta sağlamlığınızın qarantıdır” adlı layihə çərçivəsində “İcbari tibbi sığorta” adlı kitabça nəşr olunub.

Türkdilli Dövlətlərin İqtisadçıları İctimai Birliyinin sədri, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Rəsmiyyə Abdullayevanın verdiyi məlumata görə, kitabçanın yazılmasında iqtisadiyyat sahəsində tanınmış ekspertlər professor  Nazim İmanov, i.f.d., dosent Allahyar Muradov, gənc tədqiqatçılar Samir Mahmudov və Mələk Əliyeva iştirak ediblər.

Kitabça iki fəsildən ibarətdir. Birinci fəsildə icbari tibbi sığortanın yaranma tarixinə, onun dünya modelinə nəzər salınıb. Bu fəsildə inikişaf etmiş ölkələrdə icbari tibbi sığorta sisteminin formalaşması prosesi şərh olunub.

İkinci fəsildə ölkəmizdə icbari tibbi sığortanın formalaşması mexanizmi haqqında məlumat verilib. İcbari sığortanın təşkilati-hüquqi mexanizmi, onun maliyyələşmə mənbələri, işçi və işəgötürənlərin ödəyəcəkləri icbari tibbi sığorta haqları, pilot rayonlardakı vəziyyət, xidmətlər zərfinə daxil olan təminatlar ətraflı şərh olunub. Nəşrdə həmçinin icbari tibbi sığortanın formalaşması prosesində vətəndaş cəmiyyəti institutlarının üzərinə düşən vəzifələr də göstərilib.

Kitabça tədqiqatçılar, ali və orta ixtisas təhsil müəssisələrinin müəllim və tələbə heyəti, həmçinin geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulub.  

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir.

 “İcbari tibbi sığorta sağlamlığınızın qarantıdır” mövzusunda vebinar keçirilib

“Türkdilli Dövlətlərin İqtisadçıları” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi ilə birgə elan etdiyi qrant müsabiqəsində “İcbari tibbi sığorta sağlamlığınızın qarantıdır mövzusunda ictimai maarifləndirmə” layihəsi ilə qalib olub.

İctimai Birliyin sədri, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Rəsmiyyə Abdullayevanın AZƏRTAC-a verdiyi məlumata görə, təşkilat iyulun 1-dən layihənin icrasına başlayıb. 4 aylıq layihə çərçivəsində 2 vebinarın (ZOOM vasitəsilə) keçirilməsi və “İcbari tibbi sığorta” adlı kitabçanın nəşri nəzərdə tutulur. Vebinarda Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış ekspertləri icbari tibbi sığortanın üstünlükləri, dünya təcrübəsi, Azərbaycanda icbari tibbi sığortanın formalaşması xüsusiyyətləri və s. mövzularda çıxışlar edəcəklər, vebinar iştirakçılarının suallarını cavablandıracaqlar.

@AZƏRTAC

Resmiyye Sabir xanımın AZTV İqtisadiyyat Xəbərlərində (17.12.2019) qısa müsahibəsi yer almışdır.
Həmin müsahibəni diqqətinizə təqdim edirik.

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin beş özəl xəstəxana ilə müqaviləsi var.

Banker.az xəbər verir ki, bunu İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin Regional mərkəzlərlə iş şöbəsinin müdiri Şükür Eyvazov deyib.

Onun sözlərinə görə, bura Mərkəzi Klinik Xəstəxana, Respublika Diaqnostika Mərkəzi, Bakı Sağlamlıq Mərkəzi, Gəncə Beynəlxalq Xəstəxanası və Mərkəzi Klinikanın Gəncə filialı daxildir:

“Agentliyin göndərişi ilə xəstələr özəl xəstəxanalarda icbari tibbi sığorta üzrə xidmətlərdən pulsuz istifadə edə biləcəklər. Təbii ki, hər xəstəyə göndəriş verilməyəcək.

Əgər xidmətlər zərfində nəzərdə tutulan, amma dövlət xəstəxanalarında həyata keçirilə bilməyən xidmət olarsa, o zaman xəstə müqaviləmiz olan özəl xəstəxanalardan birinə göndərilir.

Bu zaman vətəndaş özəl klinikada heç bir ödəniş etmədən xidmətdən yararlanır. Qeyd edim ki, pilot layihə çərçivəsində 37 anadangəlmə ürək qüsurlu uşaq müxtəlif özəl və dövlət xəstəxanalarında heç bir ödəniş edilmədən əməliyyat olunub”.

Mənbə: https://bit.ly/36GKjEI

Azərbaycanda həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətin əsas istiqamətlərindən biri əhalinin səmərəli məşğulluq imkanlarının artırılmasıdır. Bu sahədə görülən işlər, xüsusən dövlət başçısının tapşırığı ilə ölkəmizdə icra olunan özünüməşğulluq proqramı barədə AZƏRTAC-ın suallarını AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun Elmi katibi, Türkdilli Dövlətlərin İqtidsadçıları İctimai Birliyinin sədri, iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Rəsmiyyə Abdullayeva cavablandırıb.


- Rəsmiyyə xanım, ölkəmizdə əhalinin məşğulluğunun təmin olunması ilə bağlı vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz, özünüməşğulluq proqramının bu istiqamətdə rolunu necə dəyərləndirirsiniz?
- Hər bir ölkədə məşğulluğun təmin olunması sosial-iqtisadi siyasətin əsas tərkib hissələrindən biri olmaqla, əhalinin sosial təminatının yaxşılaşdırılmasında ən mühüm vasitədir. Eyni zamanda, məşğulluq, təkcə işləyən əhalinin deyil, həmçinin işləyərək sığorta sistemində iştirak edənlərin də bu əsasda pensiyaya çıxdıqdan sonra pensiya təminatında müsbət rol oynayır.
Prezident İlham Əliyevin sosial-iqtisadi siyasətinin mühüm tərkib hissəsi də əhalinin səmərəli məşğulluq imkanlarının artırılmasıdır. Bunun nəticəsi olaraq Azərbaycanda yeni iş yerlərinin yaradılması daimi xarakter almışdır, 2003-2018-ci illərdə ölkəmizdə yeni yaradılan iş yerlərinin sayı 2 milyondan çoxdur. Ölkənin demoqrafik inkişaf perspektivlərinə, ölkənin iqtisadi prioritetlərinə əsaslanan “2019–2030-cu illər üçün Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyası” səmərəli məşğulluğun təmin edilməsinə yönəldilmiş uzunmüddətli dövlət məşğulluq siyasətini müəyyən edir.
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Məşğulluq Xidmətinin aktiv məşğulluq tədbirləri əhalinin səmərəli məşğulluğunun təminatında önəmli rolunu oynayır. Eyni zamanda, aztəminatlı ailələrin özünüməşğulluq formasında kiçik sahibkarlığa çıxışına imkan yaradan özünüməşğulluq proqramının, işsiz və işaxtaranların əmək müqaviləsi əsasında ödənişli ictimai işlərlə təminatına şərait yaratmış “İşsizin DOSTu” proqramının əhəmiyyətini xüsusi qeyd etmək olar.
Özünüməşğulluq proqramına cəlb edilənlərin sayı 9310-a çatıb. Bu proqrama cəlb olunmaq üçün müraciət edənlər arasında üstünlük verilən sosial cəhətdən həssas kateqoriyalardan biri də əlilliyi olan şəxslərdir. 2018-ci ildə müraciət edən əlilliyi olan şəxslərdən özünüməşğulluq fəaliyyətini və kiçik biznesini qurmaq üçün potensialları olan 1000 nəfərdən çox əlilliyi olan şəxs özünüməşğulluq proqramına cəlb edilib.
2005-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə ölkəmizdə iqtisadi fəal əhalinin sayı 17,2 faiz artaraq 4,380 milyon nəfərdən 5,133 milyon nəfərə, iqtisadi fəal əhalinin ümumi sayından məşğul olanların sayı isə 20,0 faiz artaraq 4,062 milyon nəfərdən 4,879 milyon nəfərə çatmışdır. 2005-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə iqtisadi fəal əhalinin ümumi sayından məşğul olanların xüsusi çəkisi artmış, işsizlərin xüsusi çəkisi isə ciddi şəkildə azalaraq 4,9 faizə enmişdir.
Dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi nəticəsində iqtisadiyyatda məşğul olanların mülkiyyət növləri üzrə bölgüsündə də dəyişikliklər baş vermişdir. Əgər 2000-ci ildə iqtisadiyyatda məşğul olanların 34,5 faizi dövlət, 65,5 faizi qeyri-dövlət sektorunda çalışırdısa, 2018-ci ildə iqtisadiyyatda məşğul olanların 23,7 faizi dövlət, 76,3 faizi isə qeyri-dövlət sektorunun payına düşmüşdür.
Müvafiq ildə təhsil, istirahət, əyləncə və incəsənət, elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı kimi sahələrdə dövlət sektorunda, emal, mədənçıxarma sənayesində, tikintidə, turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşə, ticarət, nəqliyyat vasitələrinin təmiri kimi sahələrdə isə qeyri-dövlət sektorunda çalışanların xüsusi çəkisi daha yüksək olmuşdur.
- Son illərdə ölkəmizdə qeyri-formal məşğulluqla mübarizə güclənib. Ümumiyyətlə, qeyri-formal məşğulluq nədir və ölkəmizdə qeyri-formal məşğulluqla bağlı vəziyyət necədir?
- “Məşğulluq haqqında” Qanuna görə qeyri-formal məşğulluq -  Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə uyğun olaraq əmək müqaviləsi (kontrakt) və ya Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq mülki hüquqi müqavilə bağlanılmadan müəyyən fəaliyyətin yerinə yetirilməsi, Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq sahibkarlıq fəaliyyətinin və mülkiyyətində olan kənd təsərrüfatına yararlı torpaqdan istifadənin rəsmiləşdirilmədən həyata keçirilməsi, eləcə də “Ailə kəndli təsərrüfatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq yerli özünüidarəetmə orqanlarında uçota durmadan ailə kəndli təsərrüfatının təşkili nəticəsində qazanc (gəlir) əldə edilməsidir.
Qeyri-formal məşğulluq daha çox özünü qeyri-dövlət sektorunda, xüsusilə də, tikinti və xidmət sektorunda göstərir. Bu, bütün dünya ölkələri üçün xarakterikdir. Dünya Bankının hesablamalarına görə dünyada pərakəndə satış, tikinti və bu kimi bəzi sahələrdə məşğul olanların 80 faiizini qeyri-leqal fəaliyyət göstərənlər təşkil edir.
Ümumiyyətlə, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının araşdırmalarına görə dünyada 1 milyard 800 milyondan artıq insan qeyri-formal əmək bazarının iştirakçısıdır. Qeyri-formal məşğulluğun 93 faizi inkişaf etməkdə olan ölkələrin payına düşür. Qanunvericiliyə görə, əmək müqaviləsi, xidməti müqavilə ilə çalışanlar, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olanlar, torpaq mülkiyyətçiləri daxil olmaqla qanuni əmək və yaxud sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hər kəs (ev təsərrüfatı subyektləri) məcburi dövlət sosial sığorta ödənişi etməlidir.
- Qeyri-formal məşğulluğun hansı mənfi sosial nəticələri olur?
- Qeyri-formal məşğulluq işçini sosial təminat hüquqlarından (işsizliyə görə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş dövlət təminatını almaq, iş vaxtından artıq vaxtda işə cəlb olunduqda əlavə əmək haqqını almaq və ya onun verilməsini tələb etmək, sosial məzuniyyət ala bilmək, gələcəkdə pensiya almaq və s.) mərhum edir. Həmçinin, qeyri-formal məşğulluq vergi və sosial sığorta daxilolmalarına ciddi ziyan vurur. Ona görə də hər bir işəgötürən və işçi arasında əmək münasibətləri rəsmiləşdirilməlidir.
- Əhali arasında qeyri-formal məşğulluğun sosial nəticələri ilə bağlı məlumatlılıq nə vəziyyətdədir?
- Əhali arasında bu məsələ ilə bağlı ciddi maarifləndirmə işləri aparılır. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi bu istiqamətdə ardıcıl və məqsədyönlü işlər görür. Bu işlər, həmçinin nazirlik yanında Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin xətti ilə mütəmadi olaraq işəgötürənlər və işçilərin iştirakı ilə əmək qanunvericiliyi, onun tətbiqi ilə bağlı, həmçinin qeyri-formal məşğulluğunun qarşısının alınması mövzularında maarifləndirici tədbirlərin təşkil olunması təqdirəlayiqdir. Nümunə üçün, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə birgə 2020-ci ildə QHT layihələrinin maliyyələşməsi ilə bağlı qrant müsabiqəsi elan etmişdir. Bu qrant müsabiqəsinin mövzularından bir neçəsi də məhz qeyri-formal məşğulluğa həsr olunmuşdu. Düşünürəm ki, maarifləndirmə prosesinə vətəndaş cəmiyyəti institutlarının cəlb olunması işin səmərəliliyini daha da artıracaq.
-Ölkəmizdə qeyri-formal məşğulluğun səviyyəsinin azaldılması ilə bağlı nə təklif edirsiniz?
-Ölkəmizdə keçən ilə kimi işəgötürənlər üçün sosial sığorta haqları çox yüksək – 22 faız təşkil edirdi. Bu da qeyri-formal məşğulluğun xüsusi çəkisinin yüksək olmasına təsir göstərən ən ciddi faktor idi. Qeyri-formal məşğulluğun xüsusi çəkisinin azaldılması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 2018-ci il 30 noyabr tarixində “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanununu təsdiq etdi. Bu qanuna görə məcburi sosial sığorta haqlarında bəzi dəyişikliklər edildi və neft-qaz sahəsində fəaliyyəti olmayan və qeyri-dövlət sektoruna aid edilən sığortaedənlərdə işləyən sığortaolunanların muzdlu işdən aylıq gəlirlərindən məcburi dövlət sosial sığorta haqlarına 2019-cu il yanvarın 1-dən 7 il müddətində güzəştlər nəzərdə tutuldu. Fikrimcə, bu islahat qeyri-formal məşğulluğun səviyyəsinin azaldılmasına ciddi şəkildə müsbət təsir göstərir. 2019-cu il ərzində təqdim edilən iki sosial paket çərçivəsində minimum əməkhaqqı da 2 dəfəyə yaxın artırılaraq 130 manatdan 250 manata çatdırılıb. Bu da qeyri-formal məşğulluğun azaldılmasına öz müsbət təsirini göstərir. Ümumilikdə görülən kompleks tədbirlər əmək müqavilələrinin sayında davamlı artıma səbəb olur. Təkcə bu ilin ötən dövründə əmək müqavilələrinin sayında 150 mindən çox artım özünü göstərib.
Bu əsaslı dəyişiklik, ölkədə qeyri-formal məşğulluğun səviyyəsinin aşağı enməsini göstərməklə, eyni zamanda əhalinin sosial təminatının yaxşılaşdırılması prosesinin bir göstəricisidir. Təbii ki, bundan sonra da əhali arasında müvafiq maarifləndirmə işinin genişləndirilməsi zəruridir. Çünki qeyri-formal məşğul olan insan hansı sosial təminat hüquqlarından məhrum olduğunu bilməlidir.
Mənbə: https://bit.ly/2PcHm8Z